Hamburg, doe open die poort!

Als asielzoeker in Duitsland is het vrijwel onmogelijk om iets goed te doen. Het wordt deze asielzoekers op veel manieren moeilijk gemaakt. Monika Schneid assisteert vluchtelingen in Hamburg en krijgt daardoor met lastige situaties te maken.

Bijna tien jaar geleden schreeuwde Duitsland om arbeiders: economisch gezien zat het land in een dip. Door gebrek aan krachten was het land genoodzaakt buitenlandse werknemers in de armen sluiten. Nadat deze buitenlandse arbeiders Duitsland economisch op orde zouden brengen, was het de bedoeling dat zij weer netjes zouden vertrekken. Maar het liep heel anders: het was niet bij de Duitse overheid opgekomen dat deze arbeiders wellicht een gezin zouden beginnen in dit Duitse paradijs.

“De overheid stond dit niet aan”, vertelt Schneid. “Er werd een terugkeerbeleid uit de grond gestampt - maar die waren helemaal niet succesvol. Terugkeren was toentertijd optioneel; veel gastarbeiders hadden inmiddels hun bestaan in Duitsland opgebouwd. ”

Vanwege de arbeidsmigranten werd Duitsland een plek die zich bij uitstek goed leende voor gastarbeiders. “Daarom is het vreemd dat Duitsland zo schroomt asielzoekers toe te laten en hen te laten werken en studeren. Immigranten zijn voor de Duitse economie nog altijd van levensbelang, maar gek genoeg het zijn niet de immigranten die daar baat bij hebben.”

Wie als asielzoeker geweigerd wordt, kan het opbouwen van een bestaan wel vergeten. Deze mensen krijgen onderdak, wat eten, het absolute minimum aan geld. Maar de kinderen wordt het volgens de wet verboden naar school te gaan. Geweigerde asielzoekers mogen niet werken. “Daardoor ontstaan er paradoxale situaties waarin het onmogelijk is een gewenste uitkomst te bereiken doordat de 'regels' dat, vanwege tegenstrijdigheden, niet toelaten. Wie niet opgeleid wordt of mag werken, kan moeilijk iets bijdragen aan de maatschappij. De mensen vragen zich af: 'Waarom voeren asielzoekers niets uit?' Het beeld dat asielzoekers te beroerd zouden zijn om te werken en slechts gekomen zouden zijn om te profiteren van uitkeringen klopt wat dat betreft niet; het wordt hen bij wet verboden. Wat mij betreft snijdt Duitsland zich daarmee lelijk in de vingers.”

Zij die succesvol asiel hebben aangevraagd krijgen wel een aantal kansen. Het heeft te maken met de ontwikkelingen van het Duitse asielbeleid; dit is de laatste drie jaren minder beperkend voor asielzoekers geworden. “Sinds twee jaar hadden we veel asielzoekers die naar Duitsland wilde komen. De economie had er baat bij; werknemers zijn eenmaal nodig, asielzoeker of niet. Zij zijn nu toch al in Duitsland; het is geen verlies. We kunnen hen beter onderwijzen en laten werken, dan hen in absurde mate te beperken. Helaas begrijpt niet iedereen dat.”

Schneid merkt dat het geweld tegen asielzoekerscentra toeneemt. “Het is iets van alle tijden, maar de afgelopen maanden nam het een aanvang. Rechtsextremistische partijen doen haatdragende uitlatingen; daardoor voelen sommige aanhangers zich gesterkt om dat soort gewelddadige acties te ondernemen. Het zijn neonazi's; voor hen blijft het niet bij woorden. ” Schneid vergelijkt het gedrag van deze rechtsextremisten met dat van hooligans: “Zij kwamen laatst bij elkaar in Keulen op een rechtsextremistische bijeenkomst; alleen maar om te vechten. Een groot deel van dat bestand bestaat uit relatief arme mensen die van een uitkering moeten leven. Ik denk dat dit soort gedrag voortkomt uit een soort eigen innerlijke onvrede. Ze zijn niet goed geïnformeerd en voelen zich, vanwege negatieve berichtgeving en de opmars van extreemrechtse politieke stromingen aangemoedigd om dit af te reageren.”

Er is echter een tegenstelling waar te nemen: hoewel het geweld tegen asielzoekerscentra stijgt, wees onderzoek uit dat Duitsers asielzoekers meer zijn gaan accepteren. Dat verbaast Schneid geenszins: “Kijk maar naar Syrië en Irak; schrijnende situaties zijn dat natuurlijk. We hebben meer vrijwilligers in dienst die deze asielzoekers terzijde staan. Medelijden en mediaberichtgeving spelen een heel aanzienlijke rol. Het is ook onwaarschijnlijker dat vluchtelingen uit landen waar tegenover Duitsland positiever staat geweigerd worden. Een vluchteling uit Afghanistan heeft veel meer kans om geweigerd te worden. Die wordt direct geassocieerd met terrorisme.”

Wie eenmaal het land binnen is, komt bovendien nog voor praktische moeilijkheden te staan: “Mensen die hierheen komen en geen Duits kennen, hebben een behoorlijk lastige taak aan het regelen van het papierwerk. In staatskantoren moet Duits gesproken worden, ongeacht de medewerkers andere talen spreken. Dan wordt het wel heel lastig.”

Maar volgens Schneid zou dat wel eens heel spoedig kunnen veranderen: “Alle landen kijken continu naar elkaar als het gaat om vluchtelingenbeleid. Het halen van een kennistoets als voorwaarde voor het behalen van burgerschap is bijvoorbeeld overgewaaid vanuit Nederland. Het hele beleid is zo veranderlijk als het weer. ”